بورس اوراق بهادار
بازار بورس اوراق بهادار بازاري كه براي فروش اوراق قرضه دولتي و سهام شركت‌ها به كار برده مي‌شود. قوانين مشخصي براي انجام معاملات در بازار بورس تعيين شده‌است. سرمايه‌گذاران از حمايت اين قوانين برخوردار هستند. بازار بورس در باغ بازار رسمي سرمايه است كه فضاي مناسب را براي انجام معاملات و فروش سهام شركت‌ها و عرضه اوراق مشاركت فراهم ميكند. تمام اين موارد بر اساس قواعد و ضوابط خاصي انجام مي‌شود. بورس با هدف ايجاد فضايي براي تامين مالي پروژه‌هاي سرمايه‌گذاري روي كار آمد.
البته واژه بورس در تجارت داخلي ايران به منزله بازارهاي ويژه‌اي براي فروش كالاهاي مصرفي يا سرمايه در يك محدوده جغرافيايي خاص نيز است. اما بورس اوراق بهادار بازاري كه براي فروش سهام شركت‌ها و اوراق اسناد مشاركت ايجاد شده است. اگر بازار بورس اوراق بهادار را براي سرمايه‌گذاري‌هاي خود انتخاب كرده‌ايد بهتر است پيش از هر اقدامي از زواياي متفاوتي به اين بازار بنگريد.
تاريخچه بورس اوراق بهادار تهران
بازار بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۱۵ فعاليت خود را آغاز كرد. در آن سال‌ها بررسي‌هاي براي تاسيس و اساسنامه مورد نياز براي برپايي بورس اوراق بهادار انجام شد. اما شرايط نامساعد داخلي كشور منجر شد كه اين كار تا سال ۱۳۳۳ به تعويق بيفتد. در آن زمان اتاق بازرگاني، صنعت و معدن در كنار بانك مركزي و وزارت بازرگاني وظيفه برپايي اين بازار را عهده دار شدند. سرانجام در سال ۱۳۴۶ بازار بورس اوراق بهادار ايران تاسيس شد.
بازار بورس اوراق بهادار چيست؟
بازار بورس اوراق بهادار درست مانند هر بازار ديگري فضايي را براي خريدوفروش و معامله ايجاد كرده است. تنها تفاوت عمده اين بازار با ديگر بازارها در نوع كالايي است كه در آن به فروش مي‌رسد. كالاها در بازار بورس به دو دسته تقسيم مي‌شود كالاهاي فيزيكي و قابل لمس مانند املاك جواهرات فلزهاي گران‌بها و تمام كالاهايي كه ماهيت خارجي و واقعي دارند. دسته ديگر از كالاها كالاهايي هستند كه به صورت قراردادي و كاغذي معامله مي‌شود. اين نوع كالاها ماهيت خارجي و واقعي ندارد. اين موضوع چيزي از ارزش اين كالاها كم نمي‌كند. برخي از رايج ترين كالاهاي كاغذي كه در بازار بورس ايران به فروش مي‌رسد عبارت است از اوراق بهادار و اوراق مشاركت.
اوراق بهادار چيست؟
اوراق بهادار برگه يا سندي است كه حق قانوني مالك را مشخص ميكند. اين اوراق غالباً براي نقل‌وانتقال دارايي به كار گرفته مي‌شود. مديريت و اداره بازار بورس اوراق بهادار شركت‌هاي سهامي با مسئوليت‌هاي محدود يا شكست سهامي عام است. بازار بورس اوراق بهادار داراي انتظام بوده و بسيار شفاف است. از حقوق صاحبان پس‌اندازها يا سرمايه‌هاي راكت دفاع مي‌شود.
اوراق بهادار انواع متفاوتي دارد. سهام عادي، سهام ممتاز، حق تقدم، اوراق مشاركت، مشتقات، اختيار معامله، سهام جايزه، قرارداد آتي، حق صكوك، از جمله اوراق بهادار بورس هستند.
چرا بازار بورس فعاليت خود را آغاز كرد؟
روي كارآمدن بورس را مي‌توان يكي از پيامد‌هاي پيدايش شركت‌هاي سهامي با مسئوليت محدود و شركت‌هاي سهامي خاص دانست. در واقع زماني بازار بورس فعاليت خود را آغاز كرد كه سرمايه‌گذاران از تحمل خسارت خسته شده بودند. پيش از روي كارآمدن بازار بورس اوراق بهادار سرمايه‌گذاران سود و زيان حاصل از معاملات را شخصا به عهده مي‌گرفتند. اما بازار بورس اوراق بهادار شرايط را به كلي تغيير دادو اولين بار كمپاني هند شرقي از بورس براي كاهش زيان استفاده كرد.
اركان تشكيل‌دهنده بورس اوراق بهادار
بورس از چهار بخش متفاوت تشكيل شده است كه اداره سازمان بورس را برعهده دارند. شوراي بورس بخشي است كه قوانين و مقررات بورس را تعيين ميكند. هيئت پذيرش اوراق بهادار نيز بخشي است كه وظيفه پذيرش اوراق بهادار يا حذف آنها از ليست اوراق بهادار را برعهده دارد.
سازمان كارگزاران بورس و دبير كل نيز بر نحوه انجام معاملات نظارت دارد و رابطه ميان كارگزاري و مشتريان را زير نظر مي‌گيرد. در نهايت هيئت داوران آخرين ركن تشكيل دهنده بورس اوراق بهادار است كه اختلافات ميان كارگزاران، فروشندگان و خريداران را حل‌وفصل ميكند.
انواع بورس
بازار بورس و اوراق بهادار به شاخه‌هاي متفاوتي تقسيم مي‌شود. با توجه به نوع كالايي كه در بازار معامله مي‌شود، با نوع متفاوتي از بازار نيز روبه‌رو خواهيم بود. بورس كالا براي فروش كالاهاي واقعي و ارزشمند ايجاد شده است. در اين بورس كالاهايي از قبيل طلا، نقره ، نفت و ديگر كالاهاي پرمصرف معامله مي‌شوند.
بورس كشاورزي كه همانطور كه از نام آن پيداست براي فروش محصولات كشاورزي پرمصرف ايجاد شده است.
بازار بورس اوراق بهادار به معامله كالاهاي كاغذي از قبيل اوراق مشاركت، اوراق و اسناد سهام اختصاص دارد.
با اين تفاسير هر كالايي در بازار متفاوتي به فروش مي‌رسد. همين امر سبب شده است كه بازارهاي فروش متفاوتي نيز در دسته بندي بورس ايجاد شود. اكنون كه با انواع بورس آشنا شده ايد زمان آن رسيده است كه با انواع اوراق بهادار نيز آشنا شويد.
همچينين بخوانيد : بورس دلفين وست
سهام عادي چيست؟
سهامي است كه از سوي شركت‌ها در اختيار سرمايه‌گذاران گذاشته مي‌شود. سهامداران به نسبت سهمي كه از شركت خريداري مي‌كنند مالك آن شركت به شمار مي‌روند. اختيار سهام عادي بر عهده سرمايه‌گذاري است كه آن را خريداري كرده است. او هر زماني كه بخواهد مي‌تواند سهام خريداري شده را به فروش برساند. اگر سرمايه‌گذار موفق شود كه سهام را به ارزش بالاتر از قيمت خريداري شده به فروش برساند، به سود مي‌رسد. در غير اينصورت ممكن است شرايط نامساعد بازار او را مجبور به فروش سهام كند.
سهام ممتاز چيست؟
اين سهام با شرايط متفاوتي از سوي شركت‌ها عرضه مي‌شود. به عنوان مثال شركت سهام را به عنوان ۱۰ درصد از قيمت اسمي سهام به فروش مي‌رساند. به اين ترتيب سود ناشي از سهام همواره ۱۰ درصد از قيمت اسمي سهام است. اين بدان معناست كه سهام همواره به سوددهي ادامه مي‌دهد. از اين رو اين سهام بر سهام عادي برتري دارد.
اوراق مشاركت چيست؟
اوراق مشاركت درست مانند سهام ممتاز از سود مشخصي برخوردار است. سرمايه‌گذار با خريد اين اوراق سود مشخصي را در تاريخ مشخصي دريافت ميكند. از اين گذشته صادر كننده اوراق تضمين ميكند كه در موعد زماني مشخصي اصل و سود را پرداخت كند. همانطور كه گفته شد براي پرداخت سود اوراق مشاركت در تاريخ مشخصي در نظر گرفته مي‌شود. به عنوان مثال سرمايه‌گذار هر سه ماه يكبار براي دريافت سود خود به بانك مراجعه و سود مربوط به سه ماه را دريافت ميكند.
حق تقدم چيست؟
شركت‌ها در فواصل زماني متفاوت براي افزايش سرمايه وارد عمل مي‌شوند. افزايش سرمايه از روش‌هاي متفاوتي انجام مي‌شود. يكي از روش‌ها فروش سهام است و ديگري آورده و مطالبات شركت است. حق تقدم به سرمايه‌گذاران اين حق را مي‌دهد كه با افزايش سرمايه شركت سهام اوليه خود را حفظ كنند. به اين ترتيب اگر سرمايه‌گذار از آغاز ۱۰ درصد از سهام شركت را در اختيار داشته است با افزايش سرمايه، همچنان اين سهم را در اختيار خواهد داشت. در اين روش سرمايه‌گذار با پرداخت وجهي كه به ازاي هر حق تقدم را در نظر گرفته شده است درصد مالكيت خود را در شركت حفظ ميكند.
بازار مشتقات
بازار مشتقات به سرمايه‌گذار بازار بورس اوراق بهادار اجازه مي‌دهد كه قيمت و ريسك اوراق بهادار كالا ارز يا سهامي كه خريداري كرده است را شناسايي كند. روي هم رفته مي‌توان گفت بازار مشتقات به بازاري اطلاق مي‌شود كه در آن ارزش دارايي بر پايه يك دارايي اوليه سنجيده مي‌شود. داراي اوليه داراي ثابتي است كه مي‌تواند طلا نقد محصولات كشاورزي يا كالاهاي ديگر باشد. براي سهولت سرمايه‌گذاري ابزارهاي معاملات متفاوتي در اختيار مشتريان گذاشته مي‌شود. كارگزاري‌ها اختيار معامله و قرارداد آتي را به عنوان ابزارهاي مشتقات در اختيار سرمايه‌گذاران قرار مي‌دهند. در ادامه با اين ابزارها بيشتر آشنا مي‌شويد.
اختيار معامله
اختيار معامله همانطور كه از نام آن پيداست به قراردادي اطلاق مي‌شود كه به سرمايه‌گذار آزادي عمل مي‌دهند. در اين معامله خريدار مي‌تواند سهام خريداري شده را در ازاي بهايي كه از قبل مشخص شده است و تا تاريخي معين معامله كند. در اين حالت هيچ اجباري براي فروش يا خريد كالا وجود ندارد. خريداري مي‌تواند با توجه صلاحديد خود نسبت به انجام معامله وارد عمل شود.
قرارداد آتي
در قرارداد آتي قيمت مشخصي براي دارايي تعيين مي‌شود. فروشنده موظف است در تاريخ مشخصي دارايي را در ازاي بهايي كه از قبل تعيين شده است به فروش برساند. از سوي ديگر خريدار نيز موظف است كالا را در تاريخ معين و در ازاي مبلغ تعيين شده خريداري كند. براي اطمينان از اين كه دو طرف به تعهدات خود پايبند خواهند بود، وجهي به عنوان تضمين قرارداد در نزد اتاق پاياپاي به امانت گذاشته مي‌شود. در اين حالت سرمايه‌گذار مي‌تواند كالايي كه در دست ندارد را در تاريخ مشخصي و در قبلا قيمتي معين به فروش برساند. غالبا كشاورزان و توليدكنندگان از اين قرارداد براي فروش كالاهاي خود استفاده مي‌كنند. كارخانه‌ها نيز با استفاده از اين قرارداد برنامه خريد مواد اوليه‌اي كه در آينده به آن نياز خواهند داشت را تنظيم كنند.
سهام جايزه در سرمايه گذاري بورس
همانطور كه پيشتر نيز گفته شد، شركت‌ها براي افزايش سرمايه از روش‌هاي متفاوتي استفاده مي‌كنند. صرف‌نظر از روشي كه براي افزايش سرمايه استفاده شده استف سهمي براي سهامداران شركت در نظر گرفته مي‌شود كه با نام سهام جايزه شناخته مي‌شود. اين سهم به سهامداران حقيقي و حقوقي تعلق مي‌گيرد.
دريافت سهام جايزه يكي از رويدادهاي خوشايند بازار سرمايه است. در صورتي اين سهام به سهامدار اختصاص داده مي‌شود كه شركتي كه سهام را به فروش مي‌رساند سياست تقسيم سود را به صورت افزايش سرمايه در دستور كار قرار داده باشد. در اين حالت سهام جايزه براي سهامداران در نظر گرفته و به حساب آنها منظور مي‌شود.
همچينن بخوانيد : دلفين وست سرمايه گذاري
اهداف بازار بورس اوراق بهادار
بازار بورس با هدف افزايش سهام بازار سرمايه در تامين سرمايه مورد نياز براي انجام فعاليت‌هاي اقتصادي ايجاد شده است. در اين بازار براي دفاع از حقوق سهامداران و صاحبان سرمايه راكد قوانين و مقرراتي در نظر گرفته شده است. به اين ترتيب در نهايت سلامت بازار اقتصادي بهبود پيدا ميكند. فرهنگ سرمايه‌گذاري ترويج داده مي‌شود و زمينه براي توسعه و گسترش فناوري و بازرگاني مهيا مي‌شود.
اين بازار فضايي امن را براي سرمايه‌گذاران ايجاد كرده است. حقوق صاحبان سرمايه در اين بازار در نظر گرفته مي‌شود. قوانين و مقررات متفاوتي براي حمايت از آنها در نظر گرفته شده است. همين امر سبب شده ست كه سرمايه‌گذاران بيش از هر زمان ديگر از بازار بورس استقبال كنند. از سوي ديگر بازارهاي بورس متعددي نيز براي تامين نياز سرمايه‌گذاران ايجاد شده است. اين امر به آنها آزادي عمل بيشتري مي‌دهد.
كد بورسي
كد بورسي يا كد سهامداري براي آغاز فعاليت در بورس اوراق بهادار ضروري است. سرمايه‌گذار بايد پيش از هر اقدامي نسبت به دريافت اين سود وارد عمل شود. پس از دريافت كد بورسي سرمايه‌گذار مي‌تواند معاملات خود را در بازار بورس اوراق بهادار آغاز كند. كد بورسي شناسه‌اي است كه از سه حرف و ۵ عدد تشكيل شده است. اين كد به سرمايه‌گذار تعلق داده مي‌شود. او با اين نام در بازار سرمايه فعاليت خواهد كرد.
نتيجه گيري
بازار سهام از بخش‌هاي متفاوتي تشكيل شده است. سرمايه‌گذاران سال‌ها بدون برخورداري از بازاري نظام‌مند فعاليت‌هاي اقتصادي خود را انجام مي‌دادند. هيچ تضميني براي دريافت سود يا كاهش ضرر وجود نداشت. سرمايه‌گذار به تنهايي بايد تمام اين موارد را متحمل مي‌شد. بازار بورس و اوراق بهادار با هدف كاهش آسيب‌ها و نگراني‌هاي موجود در بازار سرمايه روي كار آمد.
يكي از جذابيت‌هاي بازار سرمايه تنوع سهام و شيوه‌هاي سرمايه‌گذاري است. تحليل‌هاي متفاوت در كنار ابزارهاي معاملاتي متفاوتي سرمايه‌گذار را براي هميشه متحول كرده اند. اكنون هر آنچه بايد را در باره بازار بورس مي‌دانيد. اما براي ورود به بازار بورس بايد اطلاعات خود را افزايش دهيد. با ما در كارگزاري بانك آينده گام‌به‌گام با فراز و فرود‌ها و اصول سرمايه‌گذاري در بازار بورس آشنا شويد. فعاليت در اين بازار به دانش و آگاهي زيادي نياز دارد. ما در ادامه مسير در كنار شما خواهيم بود. به ياد داشته باشيد كه انتخاب كارگزاري متعهد و آشنا به حقوق سرمايه‌گذاران يكي از مهمترين تصميماتي است كه پيش از ورود به بازار بورس و اوراق بهادار با آن روبه‌رو خواهيد بود.